Crowd Control

Artikel: De dynamiek van de massa. Een kennismaking met Crowd Management
Artikel: Een goede voorbereiding, je hersens gebruiken en fit zijn
Artikel: “Alles is zeer streng geworden”
Crowd Control

 

Crowd Control kan gezien worden als het voorkomen van rellen en het handhaven van de orde bij (zeer) grote groepen mensen.

Voor informatie en advies over veiligheidsaspecten bij evenementen kan men terecht bij de VVEM, de Vereniging van Evenementenmakers, www.vvem.nl. De VVEM geeft een handboek uit, waarin ook wordt ingegaan op veiligheidsaspecten rond evenementen: het “Handboek Evenementen Maken” (een losbladige uitgave, welke van updates voorzien zal worden). De eerste update is bij de aanschafprijs inbegrepen.

Nadere informatie: www.vvem.nl –> publicaties). Bestellen via het secretariaat van de VVEM:
Postbus 15059
3501 BB Utrecht
tel.: 0348 470711
fax.: 0348 470866
email handboek@vvem.nl

Een goede voorbereiding, je hersens gebruiken en fit zijn

Congres Evenement & Veiligheid

Uit: Zichtlijnen 83

Jos van de Haterd 

 
Op 14 mei vond in Utrecht het congres Evenement & Veiligheid plaats, georganiseerd door de Vereniging van Beveiligingsbedrijven voor Evenementen. Deskundigen uit Nederland, Engeland en Duitsland op het gebied van evenementen en ‘crowd management’ lieten er hun licht schijnen over het thema veiligheid. Tevens werd het Handboek Evenement en Veiligheid gepresenteerd, de eerste poging in ons land om praktische richtlijnen op schrift te stellen voor het veilig organiseren van een evenement. Het congres richtte zich op gemeenten en organisatoren die met grootschalige evenementen te maken hebben, maar kan zeker ook van belang zijn voor gezelschappen die regelmatig in de open lucht spelen of op locaties waar de theateromgeving nog gecrëerd moet worden zoals fabrieken, loodsen of kerkgebouwen.

 
De Arbowet van 1998 stelt in artikel 10 uitdrukkelijk dat een werkgever doeltreffende maatregelen moet nemen ter voorkoming van gevaar voor de veiligheid en gezondheid van derden. Daar vallen ook de bezoekers van een evenement onder. De organisator draagt dus de verantwoordelijkheid voor de veiligheid en gezondheid van het publiek. Het moet dan wel duidelijk zijn wie die organisator is. Volgens het Handboek komt het nog te vaak voor dat de mensen die het evenement organiseren wel bekend zijn, maar dat voor veel betrokkenen onduidelijk blijft wie juridisch gezien de organisator is, of dat nu een persoon is, een bedrijf, een stichting of de gemeente.
Artikel 10 geldt ook voor de partijen aan wie de organisator werk uitbesteedt (technische leveranciers, horeca, catering, beveiliging, vervoer), maar dit ontslaat de organisator nooit van zijn eigen verplichtingen. Daarnaast heeft elke gemeente waar een evenement plaatsvindt haar eigen verantwoordelijkheid op het terrein van openbare orde en veiligheid. De burgemeester heeft de bevoegdheid in te grijpen wanneer de openbare orde in het geding is, maar kan ook ‘bij de uitoefening van toezicht op openbare samenkomsten en vermakelijkheden de bevelen geven die hij nodig acht met het oog op de bescherming van veiligheid en gezondheid’ (Handboek, paragraaf 8.1.6). Uit dit verhaal is al op te maken dat veiligheid alleen bereikt kan worden door samenwerking, overleg en het helder maken van de verschillende verantwoordelijkheden. En dat is precies wat met dit congres en met het Handboek wordt beoogd.

Tijdens het congres stelde Gerard van Duykeren, directeur van The Security Company, dat het er juist bij de gemeenten echter nog flink aan schort. Hij had de rol op zich genomen om somber te zijn, zoals hij zei, ‘want er is de afgelopen twintig jaar heel veel fout gegaan tijdens evenementen, ook in West-Europese landen, ook in Nederland’.
Het Handboek van de VBE is een signaal dat de branche bereid is haar verantwoordelijkheid te nemen. De overheid daarentegen is wel wakker geschud, maar neemt volgens Van Duykeren nog te weinig initiatief, heeft onvoldoende kennis van de branche en stelt geen specifieke eisen aan bedrijven die beveiligingspersoneel leveren. Procedures en vergunningen zijn overal verschillend. Hij deed een dringend beroep op de overheid: de kennis en expertise is er, zorg dat je er gebruik van maakt!

Onvoorspelbaar gedrag

De volgende spreker was Mick Upton uit Groot-Brittannië, de grijze eminentie van crowd management bij popconcerten en co-auteur van het standaardwerk The Event Safety Guide. Ook hij kon met cijfers in de hand niet anders dan somber zijn. Tussen 1974 en 2000 zijn er alleen al bij popconcerten wereldwijd 130 mensen omgekomen en er is geen reden om aan te nemen dat die tragische reeks ten einde is.
Upton begon zijn carrière met het begeleiden van een bandje uit Liverpool dat bekendheid zou verkrijgen als The Beatles. Beveiliging stond toen nog gelijk aan bescherming van artiesten tegen de uitzinnige fans. Nadat midden jaren zestig een meisje omkwam in het gedrang nam hij het besluit zijn aandacht te richten op de andere kant van veiligheid, die van het publiek. Hij voerde in de jaren zeventig en tachtig een moeizame strijd voor erkenning. In Groot-Brittannië was er een ramp voor nodig (in 1988) om het onderwerp crowd management serieus op de agenda te krijgen en gesprekspartner van de overheid te worden.
Upton omschreef zijn visie op crowd management als een combinatie van de kwantitatieve en kwalitatieve benadering.
Kwantitatief wil zeggen dat je gebruik maakt van cijfers, metingen en technieken om publieksgedrag te sturen, de dichtheid van het publiek te meten, de doorstroming te berekenen, bezoekers te tellen, de publieksstroom te reguleren. Maar juist bij popconcerten heb je te maken met onvoorspelbaar gedrag, met opwinding, met massapsychologie. De risico’s in een ‘psychological crowd’ zijn niet te kwantificeren, ze hebben ook een grote subjectieve component. Je hebt te maken met een complex aan factoren zoals de invloed van de peer group, de invloed van de media, de invloed van de artiesten zelf. Je hebt ook te maken met cultureel bepaald gedrag waarbij mensen gevaarlijke situaties juist opzoeken, zoals bij het zogenaamde ‘slam dancing’, ‘moshing’ of ‘skanking’, extreme manieren van dansen die in een mensenmassa tot gevaarlijke situaties kunnen leiden.
Elke inschatting van risico’s bij een popconcert, stelt Upton, moet een kwantitatieve en kwalitatieve component hebben. Verder is het volgens hem nodig dat crowd management niet langer verward wordt met beveiliging in zijn algemeenheid (bewaking van personen, portiersfuncties) of met crowd control. Crowd management is proactief, crowd control is reactief. Volgens Upton moet crowd management de komende jaren een meer wetenschappelijke onderbouwing krijgen. Zijn ideaal is dat er Europees (of zelfs wereldwijd) enigszins uniforme normeringen en opleidingen komen.

Macht van de organisator

Over de regelgeving in Duitsland wist Chrissy Uerlings (werkzaam bij een concertpromotor) te vertellen dat de Duitse overheid druk doende is wettelijke regels erdoor te jagen met het oog op het naderende wereldkampioenschap voetbal in 2006. Deze regels zullen gaan gelden voor alle grote evenementen maar bij het opstellen ervan zijn helaas geen andere dan voetbalorganisaties betrokken geweest!
De verzamelde evenementenmakers in Duitsland proberen te redden wat er te redden valt. De geldende normen in Duitsland zijn nu nog gebaseerd op zeventig jaar oude (en toen zeer moderne) wetgeving die oorspronkelijk was opgesteld voor het theater. Maar ook in Duitsland weet een organisator meestal niet waar hij aan toe is. In de ene stad wordt streng toegezien op de podiumbouw, in een andere moeten dikke draaiboeken worden ingeleverd en in de volgende laat geen ambtenaar ooit van zich horen. Opmerkelijk in het verhaal van Uerlings was dat de ‘macht’ bij een concert duidelijk verschoven is naar de organisator en niet meer bij de artiest ligt, hoe beroemd die ook mag zijn. Artiesten dragen bij grote evenementen (net als voetballers) een grote verantwoordelijkheid – hij vertelde het waargebeurde verhaal van een wereldberoemde rockzanger die zijn optreden halverwege stopte maar op last van de organisatie en geëscorteerd door de politie terug het podium werd opgeduwd om zijn show af te maken vanwege de veiligheidsrisico’s die anders zouden ontstaan!

De deur

Een van de grote klachten van organisatoren van evenementen en van degenen die de locaties verschaffen is dat er zoveel verschillende wetten en regels zijn en dat deze elkaar overlappen of zelfs met elkaar in strijd zijn. Men heeft te maken met onder meer het Bouwbesluit, regels voor brandveiligheid, milieuwetgeving, Drank- en Horecawet, Arbowet, enzovoort.
Een simpel voorbeeld is de deur van een horecagelegenheid. Volgens de milieuwetgeving moet het een dikke, geluidwerende deur zijn vanwege de geluidsnormen. De brandweer stelt dat de deur gemakkelijk ingeslagen moet kunnen worden. En de politie vindt dat de deur bestand moet zijn tegen inbraak. Waar vind je zo’n deur? Een bijdrage van de heer Van de Bos van het ministerie van Justitie gaf hoop. Justitie is bezig de problemen te inventariseren om de wetgeving te vereenvoudigen. Het idee is om onderscheid te maken tussen technische en gebruiksvoorschriften enerzijds, en een hiërarchie vast te stellen anderzijds. De technische voorschriften (ook op het gebied van milieu) zullen worden ondergebracht in één Bouwbesluit. De gebruiksvoorschriften worden ondergebracht in één Algemene Maatregel van Bestuur. In de Drank- en Horecawet zullen ook de onderdelen openbare orde en leefmilieu worden ondergebracht zodat hiervoor in de toekomst geen afzonderlijke vergunningen meer nodig zijn. Wat betreft de hiërarchie zal worden bepaald dat brand boven milieu gaat. De vernieuwde wetgeving zou geleidelijk vanaf 2004 van kracht kunnen worden.

Multidisciplinaire werkgroep

Burgemeester J. van Blommestein van de gemeente Voorst (bij Apeldoorn) heeft jarenlange ervaring met danceparty’s in het recreatiegebied Bussloo. De danceparty Mysteryland vindt plaats van 20.00 uur ’s avonds tot 07.00 uur ’s morgens en trekt jaarlijks 20.000 bezoekers. Van Blommestein hield de zaal voor dat evenementen weliswaar gebaat zijn bij heldere regels, maar dat het er in de praktijk toch om gaat dat je met elkaar de juiste voorbereidingen treft en ter plaatse de juiste beslissingen neemt. Rondetafelgesprekken in een open sfeer met alle betrokkenen zijn essentieel. In Voorst functioneert een multidisciplinaire werkgroep met vertegenwoordigers van de gemeente, politie, brandweer, rijkswaterstaat, justitie en de Nederlandse Spoorwegen. Vanuit de organisatie zitten er onder meer specialisten in voor medische begeleiding, beveiliging en de pendeldiensten.
Als de voorbereiding deugt, stelde de burgemeester, is het daarna een kwestie van ‘je hersens gebruiken en fit zijn’. Tijdens het evenement zelf ligt hij ‘met de officier van justitie in de bosjes’ om een lik-op-stukbeleid toe te passen. Draaiboeken zijn mooi voordat een evenement begint. Tijdens het evenement zelf heb je het meest aan een korte checklist met aandachtspunten. En wacht vooral niet te lang met evalueren, want dan zakken de ervaringen weg!

Checklists

Wie zich beroepshalve wil of moet verdiepen in publieksveiligheid kan niet om het Handboek Evenement en Veiligheid heen. Het boek bevat een schat aan informatie voor iedereen die met evenementen te maken heeft. Het laat zich globaal lezen in een paar uur – daarna is het te gebruiken als een naslagwerk vol praktische richtlijnen en checklists. Alle punten staan erin: planmatige voorbereiding, risico-analyse, vaststellen van verantwoordelijkheden, beoordelen van de geschiktheid van een locatie, de problematiek rond transport en vervoer, het analyseren van het type evenement en het type bezoeker, aandacht voor groepsgedrag, en een hoofdstuk over de juridische achtergronden (openbare orde, vergunningverlening). Het Handboek is niet af en pretendeert ook niet het laatste woord te zijn. Sommige hoofdstukken van het losbladige boekwerk moeten zelfs nog geschreven worden. Maar het zal mensen er zeker bewust van maken dat aandacht voor publieksveiligheid, net als aandacht voor Arbo, vanaf het allereerste begin en integraal deel moet uitmaken van elk evenement.

Het Handboek kan worden besteld bij
Secretariaat VBE / De Regelaar
tel. 0348 – 470 711
fax 0348 – 470 866

Handboek Evenement en Veiligheid

Om een indruk te geven van de praktische en gedetailleerde manier waarop het Handboek Evenement en Veiligheid de problematiek rond veiligheid en crowd management benadert nemen we het hoofdstuk ‘Locatie’ als voorbeeld. Dit hoofdstuk beslaat in het boek dertien pagina’s (inclusief checklijsten).

Allereerst wordt vastgesteld dat de aard, de inrichting en de onderhoudstoestand van de locatie van belang zijn om een maximum capaciteit vast te stellen. Ook de ligging, de vervoersmogelijkheden en parkeergelegenheid spelen een belangrijke rol, evenals sanitaire voorzieningen en catering. Verder kan een organisator de programmering, de kaartverkoop en de publiciteitscampagne gebruiken als instrumenten om publieksgedrag in de gewenste richting (bij) te sturen. Al die elementen zijn sterk met elkaar verweven. De doelstelling is om te voorkomen dat er ongewenst gedrag optreedt, onverwacht massale bewegingen plaatsvinden of te grote publieksdichtheid ontstaat. Hieronder een beknopte samenvatting.

1. Zorg dat de maximum capaciteit bekend is, klopt en daadwerkelijk beschikbaar is.

2. De maximum capaciteit wordt bepaald aan de hand van vier factoren:
– de tijd die benodigd is om binnen te komen;
– de capaciteit van de zaal of het terrein zelf;
– de tijd die benodigd is om buiten te komen;
– de tijd die evacuatie in noodsituaties vergt.
De veilige capaciteit is de laagste van de vier (de berekening wordt in het Handboek gedetailleerd uitgewerkt). Het besluit of bindend advies hierover wordt door de brandweer genomen.

3. Houd rekening met de inrichtingseisen van het evenement:
– plekken waar decor en horeca staan zijn straks niet beschikbaar voor publiek;
– gevolgen van de inrichting op de zichtlijnen (met andere woorden: waar gaat straks niemand of juist iedereen staan);
– welke ruimte verwacht de bezoeker voor zichzelf, welke ruimte heeft de bezoeker nodig (vergelijk popconcert, dance party, pasar malam).

4. Bekijk elementen zoals:
– ingangen en uitgangen;
– nooduitgangen;
– voorzieningen voor mensen met speciale behoeften (kinderen, bejaarden, gehandicapten);
– staat van onderhoud van gebouw, terrein, voorzieningen;
– beschikbare toiletten;
– beschikbare mogelijkheden om met publiek te communiceren;
– beschikbaarheid en bereikbaarheid van eerste hulp-posten;
– bereikbaarheid van hulpdiensten;
– voorzieningen voor veranderende weersomstandigheden.

5. Neem maatregelen om te voorkomen dat er te veel mensen op het evenement af komen:
– kaartverkoop eventueel ook toepassen voor gratis evenement;
– benadruk kaartcontrole in advertentiecampagne;
– goede communicatie;
– overleg met politie en vervoerbedrijven over aanvoerroutes;
– oefen invloed uit via de media (krant, radio, tv, website) op de route die mensen kiezen om naar het evenement te komen.

6. Analyseer de transportmogelijkheden en -middelen en parkeervoorzieningen (wordt in het handboek uitgebreid uitgewerkt).

7. Organisatorische maatregelen om publiek te spreiden:
– lagere entree buiten de piektijden;
– zorg voor entertainment voor en na de hoofdact;
– bij meerdere activiteiten afstemmen van begin en einde; voorkom dat grote groepen tegelijk in beweging komen.